Kolejne uwagi Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach, po kontroli w Urzędzie Miasta i Gminy w Olsztynie, dotyczyły m.in. nieprawidłowości w podatkach od nieruchomości.

Do dnia zakończenia kontroli nie sporządzono deklaracji na podatek od nieruchomości stanowiących własność Gminy Olsztyn, a nieoddanych w posiadanie innym podmiotom na lata 2017 i 2018 oraz nieprawidłowo sporządzono deklaracje na podatek od nieruchomości stanowiących własność Gminy Olsztyn, a nieoddanych w posiadanie innym podmiotom na lata 2019, 2020, 2021.

Zgodnie z art. 274 a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2017 r. poz. 201 z późn. zm.), organ podatkowy może zażądać złożenia wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia deklaracji lub sprawozdania finansowego lub wezwać do ich złożenia, jeżeli nie zostały złożone mimo takiego obowiązku. W myśl art. 272 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2017 r. poz. 201 z późn. zm.), organy podatkowe dokonują czynności sprawdzających, mających na celu: stwierdzenie formalnej poprawności dokumentów. Ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami.

W deklaracjach na podatek od nieruchomości:
· na rok 2021, 2020 oraz 2019 wykazano 45,00 m2 budynków lub ich części opodatkowanych stawką podatku od budynków pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego. W trakcie kontroli ustalono, że ww. budynek jest własnością Gminy Olsztyn (ogólnodostępna świetlica) i nie został przekazany innemu podmiotowi.

W myśl art. 7 pkt 15 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zwalnia się od podatku od nieruchomości grunty i budynki lub ich części, stanowiące własność gminy, z wyjątkiem zajętych na działalność gospodarczą lub będących w posiadaniu innych niż gmina jednostek sektora finansów publicznych oraz pozostałych podmiotów.

Kwota zawyżonego podatku wyniosła za 2019 r. 265,50 zł, za 2020 r. - 270,45 zł, za 2021 r. - 280,80 zł.

· na rok 2021 wykazano budynki opodatkowane stawką podatku od budynków lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej o pow. użytkowej ogółem 154,82 m2

. Użytkownicy ww. nieruchomości komunalnych składali deklaracje podatkowe i wpłacali należny Gminie Olsztyn podatek od ww. nieruchomości. Powyższe skutkowało podwójnym opodatkowaniem tych samych nieruchomości. Zadeklarowana kwota podatku od ww. nieruchomości wyniosła razem 3.299,21 zł.

· na lata 2019, 2020 oraz 2021 wykazano wartość budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w kwocie 22.735.205 zł, na którą składały się przekazane Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego S.A., cztery budowle, tj. kanalizacja sanitarna Skrajnica o wartości 4.752.719,17 zł, kanalizacja sanitarna Przymiłowice I o wartości 3.436.044,90 zł, kanalizacja sanitarna Olsztyn-Odrzykoń o wartości 4.031.377,78 zł oraz kanalizacja sanitarna Przymiłowice II o wartości 3.418.358,64 zł.

Ww. budowle zostały przekazane spółce na podstawie następujących umów:
- umowy dzierżawy nr U/6845/217/13 z dnia 18 września 2013 r. dotyczącej kanalizacji sanitarnej Przymiłowice I o wartości 3.436.044,90 zł,
- umowy nr 6845.2/224/2014 z dnia 30 września 2014 r. o zarządzaniu dotyczącą kanalizacji sanitarnej Olsztyn-Odrzykoń o wartości 4.031.377,78 zł,
- umowy nr U/6845/247/18 z dnia 30 sierpnia 2018 r. dotyczącej kanalizacji sanitarnej Przymiłowice II o wartości 3.418.358,64 zł,
- umowy nr U/6845/104/19 z dnia 21 stycznia 2019 r. dotyczącej kanalizacji sanitarnej Skrajnica o wartości 4.752.719,17 zł.

Na podstawie ww. umów spółka zarządzała infrastrukturą, została uprawniona do używania i pobierania pożytków z infrastruktury i zobowiązana do zapłaty z tego tytułu umówionego wynagrodzenia na rzecz Gminy Olsztyn. Zgodnie z tożsamym brzmieniem § 1 ust. 1 ww. umów z 2018 r. i 2019 r., Gmina zachowała prawo własności infrastruktury, a przeniesienie posiadania na rzecz spółki nastąpiło wyłącznie w celu wykonania przedmiotowej umowy w zakresie zarządzania infrastruktury Gminy za wynagrodzeniem (należnym Gminie Olsztyn).

W deklaracjach na podatek od nieruchomości na lata 2017 - 2021, ww. spółka wykazała tylko budowle przekazane jej na podstawie ww. umowy dzierżawy z dnia 18 września 2013 r., o wartości 3.436.044,90 zł. Powyższe skutkowało podwójnym opodatkowaniem ww. budowli.

Nie podjęto czynności celem ustalenia prawidłowego przedmiotu opodatkowania spółki. Ponadto, w deklaracjach Gminy Olsztyn na podatek od nieruchomości na rok 2020 oraz 2021, została wykazana budowla pn. Kanalizacja sanitarna Kusięta o wartości 7.096.704,78 zł, która do dnia zakończenia kontroli nie została formalnie przekazana spółce do użytkowania.

Na podstawie ww. deklaracji Gminy Olsztyn ustalono, że wysokość naliczonego i wpłaconego podatku od nieruchomości od budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczych wynosiła: w roku 2019 – 46.915,50 zł, w roku 2020 – 68.205,62 zł, w roku 2021 – 68.205,62 zł. Deklaracje podpisał p. Tomasz Kucharski – ówczesny Wójt Gminy Olsztyn.

Stosownie do art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 716 z późn. zm.), podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne, będące właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych (…), posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy zawartej z właścicielem lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości. Zgodnie z kolei z art. 2 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Stosownie do art. 1a ust. 1 pkt 4 ww. ustawy, przez działalność gospodarczą należy rozumieć działalność, o której mowa w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (a od roku 2018 w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców). Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1829 z późn. zm.), działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2018 r. poz. 646 z późn. zm.), działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.

W myśl art. 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2016 r. poz. 446 z późn. zm.), gmina może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie, tj. w ustawie z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 2016 r. poz. 573 z późn. zm.).

W świetle przepisów i orzecznictwa sądowego gmina nie prowadzi działalności gospodarczej. Zadania użyteczności publicznej to zadania własne gminy, określone w art. 7 ust. 1 ww. ustawy. o samorządzie gminnym, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy zadania własne obejmują w szczególności sprawy: wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku.

Budynki, budowle i grunty stanowiące własność gminy i służące wykonywaniu jej statutowych zadań jako niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. Z kolei zgodnie z art. 7 ust. 15 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zwalnia się od podatku od nieruchomości grunty i budynki lub ich części, stanowiące własność gminy, z wyjątkiem zajętych na działalność gospodarczą lub będących w posiadaniu innych niż gmina jednostek sektora finansów publicznych oraz pozostałych podmiotów.

Osobą odpowiedzialną za przygotowanie deklaracji Gminy Olsztyn w latach 2019 - 2021 był Podinspektor w Referacie Finansowym, a w latach 2017 - 2018 ówczesny Zastępca Skarbnika Gminy Olsztyn. Nadzór w tym zakresie sprawowała p. Barbara Łuszczyńska – wówczas Skarbnik Gminy Olsztyn (obecnie Skarbnik Miasta i Gminy Olsztyn).

Wniosek nr 3
Ponownie przeanalizować prawidłowość opodatkowania nieruchomości pozostających w posiadaniu podmiotu, któremu Gmina Olsztyn przekazała nieruchomości w celu prowadzenia działalności wodociągowej i kanalizacyjnej za lata 2017 - 2021, a następnie wszcząć w trybie art. 165 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.), postępowanie podatkowe w celu prawidłowego ustalenia podstawy opodatkowania, mając na uwadze postanowienia ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1170 z późn. zm.).

Wniosek nr 4
Sporządzić deklaracje na podatek od nieruchomości stanowiących wówczas własność Gminy Olsztyn na lata 2017 i 2018 oraz zweryfikować prawidłowość deklaracji na podatek od nieruchomości sporządzonych dla Gminy Olsztyn na lata 2019-2021 celem wykazania kompletnych danych w zakresie podstawy opodatkowania oraz zwolnienia z podatku od nieruchomości, stosownie do art. 274a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.), mając na uwadze art. 3 ust. 1 pkt 1, art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 9 pkt 1 i 2 oraz ust. 10 i art. 7 ust. 15 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1170 z późn. zm.).

PAWEŁ GĄSIORSKI